Serwis poświęcony przyrodzie województwa podkarpackiego

Pogórze Karpackie

 

 W województwie podkarpackim Pogórze ma dwa oblicza.

W części zachodniej i centralnej to obszar gęsto zaludniony i zagospodarowany, gdzie lasy występują w wyższych partiach. 

Na wschód od Sanu mniej liczne osady położone są wśród wielkich zalesionych przestrzeni. 

Pogórze Karpackie to kraina łagodnych wzniesień, gdzie krajobraz przetworzony przez człowieka doskonale harmonizuje z naturalnym. 

 

Pogórze to najdalej na północ wysunięta część Karpat. W województwie podkarpackim można wyróżnić kilka pasm przedzielonych rzekami. Od strony Małopolski aż po Wisłokę ciągnie się fragment Pogórza Ciężkowickiego. Pomiędzy Wisłoką a Wisłokiem leży Pogórze Strzyżowskie. Między Wisłokiem a Sanem wznosi się Pogórze Dynowskie. Dalej na wschód aż do granicy państwa rozciąga się Pogórze Przemyskie, które na południu przechodzi w Góry Słonne. To pasmo jest częścią Gór Sanocko-Turczańskich. Wszystkie podkarpackie pasma Pogórza według podziału fizycznogeograficznego zaliczane są do Karpat Zachodnich. Przyrodnicy uważają jednak, że Pogórze Przemyskie należy do Karpat Wschodnich. Od południa Pogórze graniczy z Obniżeniem Gorlickim i Kotliną Jasielsko-Krośnieńską zwaną także Dołami Jasielsko-Sanockimi. Pogórze Przemyskie jest najmniej zaludnione i najbardziej zalesione. Na Pogórzach: Ciężkowickim, Strzyżowskim i Dynowskim większe komopleksy lasów występują jedynie w wyższych partiach.

 

        

        Fot. M.Jedynak

   

POGÓRZE CIĘŻKOWICKIE

Najważniejszym łańcucha wzniesień Pogórza Ciężkowickiego jest Pasmo Brzanki. Od zachodu ciągnie się od Doliny Białej osiągając kulminację na Górze Liwocz, po czyms stromo opada w dolinę Wisłoki. Na tym terenie utworzono Park Krajobrazowy Pasma Brzanki. Rosną tu cenne lasy bukowo-jodłowe i występuje wiele gatunków roślin i zwierząt chronionych. 

 

Na Górę Liwocz można dostac się z różnych stron i na różne spoosby: pieszo, rowerem, czy nawet samochodem. Tym ostatnim sposobem nie należy wyjeżdżać dalej niż do granic rezerwatu. Wędrówkę warto zacząć w położonej niedaleko Jasła miejscowości Ujazd przy krzyżu milenijnym, który ma 37 metrów wysokości i jest jedną z najwyższych tego typu konstrukcji w Polsce. Spod krzyża rozciągają się ciekawe widoki na dolinę Wisłoki. Żeby zobaczyć najwspanialsze trzeba wyruszyć dalej - na Liwocz. Na szczycie znajduje się wieża widokowa i krzyż powświęcony Janowi Pawłowi II. Widoki są naprawdę niezwykle i to nie tylko na Pogórze czy pobliski Beskid Niski. Przy dobrej przejrzystości powietrza na południowym zachodzie widać Tatry, a na południowym wschodzie Bieszczady.

 

Widok z Liwocza, fot....

POGÓRZE STRZYŻOWSKIE 

Rozciąga się ono pomiędzy dolinami Wisłoki i Wisłoka. Od zachodu sąsiaduje z Pogórzem Ciężkowickim, a od wschodu z Dynowskim. Północną granicą jest pradolina Podkarpacka, a południową - Kotlina Jasielsko-Sanocka. Obejmuje obszar ok. 900 km2. Najwyższe wzniesienia to Bardo (534 m n.p.m.) i Góra Chełm (528 m n.p.m.). Na Pogórzu Strzyżowskim możemy wyróżnić mniejsze pasma - Wzgórza nad Warzycami, Pasmo Klonowej Góry i Pasmo Kamieńca. Lasy występują tu na wyższych wzniesieniach. Najwyższa część Pogórza została objęta ochroną w ramach Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. W parku i poza nim utworzono także rezerwaty przyrody. 

 

Widok na Górę Chełm,...
Kapliczka na Górze...
Fot. K.Hulinka

Na południowo-zachodnim krańcu Pogórza Strzyżowskiego, niedaleko Jasła, wznosi się wzgórze Golesz. Znajdują się tu wychodnie skalne i ruiny średniowiecznego zamczyska. Zanjdziemy tu również niewielki wodospad. Wśród wielu rzadkich gatunków szczególnie licznie występuje cenna roślina - obrazki aplejskie. Jednym z najbardziej atrkacyjnych przyrodniczo miejsc tego terenu jest Góra Chełm. W utworzonym na tym terenie rezerwacie zobaczymy duże skupisko górskiego lasu bukowego oraz tereny źródliskowe. Bardzo interesujący przyrodniczo obszar  w północnej części Pogórza. W dużym kompleksie lasów bukowych utworzono rezerwat "Wielki Las", w którym sporo drzew liczy ponad sto lat. Niedaleko Brzostka we wsi Smarżowa na zachodnim krańcu Pogórza znajduje się rezerwat "Kamera". Utworzono go przede wszystkim po to, by chronić naturalne skupisko rzadkiego krzewu, jakim jest kłokoczka południowa. Stwierdzono, że rośnie tu ponad 300 sztuk tej rośliny.

 

Kłokoczka południowa,...
Rezerwat "Kamera", fot....
Rezerwat "Golesz",...

 

POGÓRZE DYNOWSKIE 

Pogórze Dynowskie na zachodzie sąsiaduje z Pogórzem Strzyżowskim, a na wschodzie z Przemyskim. Zachodnią granicą jest Wisłok, a wschodnią Sam na odcinku od Trepczy k. Sanoka aż po Przemyśl. Najwyższym wzniesieniem jest Sucha Góra (591 m n.p.m.), łatwa do rozpoznania z daleka, bo na jej szczycie zbudowano wieżę telewizyjną. Wyżej położone partie Pogórza Dynowskiego przypominają góry. Łańcuch zalesionych wzniesień, podobnie jak wyższe pasma karpackie, ciągnie się z północnego zachodu na południowy wschód. W wyższych partiach Pogorza zachowały się naturalne lasy bukowo-jodłowe, w których rosną także sosny, modrzewie, graby, dęby i brzozy. Występują tu również duże skupiska cisa. 

 

Fot. M.Jedynak
Fot. M.Jedynak
Fot. M.Jedynak

Wychodnie skalne występujące na szczytach wzniesień Pogórza powstały w okresie trzeciorzędu, kilkadziesiąt milionów lat temu. Takich grup skalnych jest tutaj kilkanaście. Najbardziej znany i najliczniej odwiedzany jest rezerwat "Prządki". Z innych skał interesująca jest tez wychodnia zwana Konferederatką znajdująca sie w okolicach Woli Komborskiej. Ciekawe skały i ściany znajdziemy także w rezerwacie "Herby". Będąc w tych stronach warto odwiedzić Frysztak - niewielką, ale pięknie położoną miejscowość. Ze wzgórza niedaleko kościoła doskonale widać Bramę Frysztacką, czyli miejsce, w którym rzeka Wisłok przedziera się przez główne pasmo Pogórza. 

 

Konfederatka, fot....
Prządki, fot. M.Pociask
Prządki, fot. T.Olbrycht

 

POGÓRZE PRZEMYSKIE 

Leży ono na wschodzie woj. podkarpackiego przy granicy z Ukrainą. Zachodnią i północną granicę tego obszaru stanowi San. Od wznoszących się na południu Bieszczadów tę krainę oddzielają Góry Sanocko-Turczańskie. Pogórze Przmyskie to takie "małe Bieszczady". Góry są tu wprawdzie niższe, ale te tereny są równie - a może nawet bardziej - dzikie jak Bieszczady. Wędrując dzisiaj po Pogórzu Przmyskim zdarza się, ze przez wiele kilometrów nie anpotkamy siedzib ludzkich. Przez wielkie odstępy leśne wiodą asfaltowe i szutrowe drogi, którymi łatwo dojechać do położonych w karpackiej puszczy placów biwakowych. Można z nich rozpocząć pieszą lub rowerową wędrówkę w głuszę. Jest to doskonała kraina dla turystiow marzących o wyprawach w naprawdę dzikie miejsca. 

 

Pogórze Przemyskie, fot....
Lasy Pogórza, fot....
Kopystanka, fot....

Powstał tu Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego o powierzchni pond 61 tys. ha. Ponad 60% jego pow. zajumją lasy. Najcenniejsze są drzewostany bukowe i jodłowe. Występuje tu ponad 900 roślin naczyniowych, w tym wiele bardzo rzadkich. W wielkiej puszczy żyją niedźwiedzie, rysie, wilki, żbiki i chmary jeleni. Największym bogactwem tego obszaru są jednak ptaki. Aby chronić bogactwo awifauny utworzono obszar Natura 2000 "Pogórze Przemyskie". Niewiele jest podobnych miejsc, gdzie tak licznie występują orły przednie, orliki krzykliwe, puszczyli uralskie i dzięcioły.

 

Orlik krzykliwy, fot....
PK Pogórza Przemyskiego,...
Jelenie, fot....

Sporo rezerwatów utworzono na północnych obrzeżach PK Pogórza Przemyskiego. Jednym z nich jest "Przełom Hołubli", położony u podnóża Bukowefo garbu, na którego zboczu biją źródła Hołubli. Można tu także zobaczyć interesujące odkrywki fliszu karpackiego. Niedaleko Reczpola utworzono rezerwat, w którym ochroną objęto stanowisko rzadkiej w Polsce brzozy czarnej. Kilka rezerwatów utworzono niedaleko Przemyśla, np. Leoncina, Winna Góra czy Jamy. Dziwny rezerwatem jest natomiast "Skarpa Jaksmanicka" Dziwnym, bo nie ma w nim obiektu ochrony - żołny. W pobliżu Dubiecka utworzono też unikatowy na Pogórzu rezerwat "Brodoszurki". Tutaj chronione są torfowiska z charakterystyczną dla nich roślinnością. W okolicach Krównik i Starzawy powstały rezerwaty chroniace szachownicę kostkowatą. W Polsce w warunkach naturalnych występuje tylko w tych dwóch rezerwatach. 

 

Brodoszurki, fot....
Szachownica kostkowata,...
Skarpa Jaksmanicka, fot....

Pogórze Przemyskie szczególnie atrakcyjne jest wiosną. Pojawiają się wtedy łany zawilców, pierwiosnków i innych geofitów, lasy mienią się wieloma odcieniami zieleni, a w zdziczałych sadach kwitną drzewa owocowe. Osobliwością przyrodniczą tego obszaru są tereny otwarte przypominające kwietny step łąkowy. To doskonałe miejsce polowań ptaków drapieżnych. Kobierce różnokolorywch kwiatów pojawiają się także na polach uprawnych. W zbożu czerwienią się maki, a na łąkach żółcą się mlecze. Występują także storczyki - najliczniej kukułki i podkolany białe.

 

Fot. M.Sebastianka
Fot. M.Pociask
Sad, fot. M.Pociask

Strona internetowa opracowana w ramach projektu "Zielone Podkarpacie", dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein, i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków MF EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także ze środków budżetu RP w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

Strona została rozbudowana w ramach projektu "Tropem karpackich żubrów" współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Karpackiego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013.

Strona została rozbudowana w ramach projektu "Zielone Podkarpacie - popularyzacja różnorodności biologicznej w wymiarze ekosystemowym" który korzysta z dofinansowania w kwocie 896 496 zł pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.

Strona została rozbudowana w ramach projektu "Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej - korytarze migracyjne" realizowanego przy wsparciu Szwajcarii w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi UE.

Copyrights 2015. Zielonepodkarpacie.pl. Wszystkie prawa zastrzeżone. projekt i realizacja: ideo