Nigdzie indziej w polskich górach nie znajdziemy takich krajobrazów i podobnego bogactwa świata roślin i zwierząt.

Bieszczady należą do Karpat Wschodnich i czuć w nich "tchnienie Wschodu".

Kiedy zagospodarowane i gęsto zamieszkane - dziś dzikie i mityczne. 

OPIS REGIONU

Bieszczady należą do Beskidów Wschodnich, będacych najbardziej na zachód wysuniętą częścią Karpat Wschodnich. Leżą na południe od doliny Sanu i na wschód od doliny Osławy, pomiędzy przełęczami Łupkowską i Użocką. 

Jest to obszar o charakterze górskim i podgórskim, słabo zaludniony. W strukturze gruntów dominują lasy, stanowiące około 70% powierzchni. Pod względem geomorfologicznym tutejsze góry charakteryzują się rusztowym układem grzbietów biegnących równolegle do siebie z południowego wschodu na północny zachód, przedzielonymi dolinami rzecznymi. Rzeki i potoki przecinają gnieniegdzie pasma górskie w kierunku północnym, tworząc doliny przełomowe. 

W krajobrazie Bieszczadów widoczny jest charakterystyczny układ pięter roślinnych:

• piętro pogórza (do 500 m n.p.m.),
• pietro regla dolnego (do ok. 1150 m n.p.m.),
• piętro połonin (rozciągające się od górnej granicy lasu po najwyższe szczyty). 

Do najciekawszych punktów widokowych należą bieszczadzkie szczyty: Tarnica, Połonina Caryńska i Wetlińska, Wielka Rawka, Jasło. 

Widok z Wielkiej Rawki,...

Widok na Połoninę...

Połonina Wetlińska -...

W Bieszczadach znajdują się wielkopowierzchniowe obszary chronione, takie jak: parki narodowe, parki krajobrazowe i obszary Natura 2000. Bieszczadzki Park Narodowy (pow. ponad 29 tys. ha) powołano dla ochrony najwyższych partii polskiej częśći Karpat Wschodnich, a zwłaszcza bogatej fauny puszczańskiej, naturalnych ekosystemów leśnych, połonin rozciagających się ponad górną granicą lasu i wyjątkowego krajobrazu. Park Krajobrazowy Doliny Sanu chroni malowniczą dolinę Sanu od źródeł po Jezioro Solińskie, masywy Dwernika-Kamienia i Magury Stuposiańskiej oraz pasma górskie Otrytu i Jeleniowatego. Szczególnej wartości nadaje temu obszarowi rzeka San, wysoki stopień zalesienia, zróżnicowanie siedliskowe i biocenotyczne oraz mała penetracja ludzka. Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy chroni natomiast pasma górskie biegnące z północnego zachodu na południowy wschód (pasmo graniczne, Matragony i Hyrlatej, Wielkiego Działu i Małego Jasła, Berda i Łopiennika) oraz doliny rzeczne Osławy, Solinki, Wetliny i Hoczewki. W ramach sieci Natura 2000 Bieszczadzki Park Narodowy oraz obydwa powyższe parki krajobrazowe wchodzą w skład obszaru specjalnej ochrony ptaków i spcejalnego obszaru siedlisk Bieszczady o wspólnych granicach. 

Bieszczadzki PN, fot....

PK Doliny Sanu, fot....

Ciśniańsko-Wetliński PK,...

Funkcjonuje tu również wiele rezerwatów przyrody m.in: Bobry w Uhercach, Cisy na Górze Jawor, Gołoborze, Krywe, Nad Jeziorem Myczkowieckim, Przełom Osławy nad Duszatynem, Sine Wiry, Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku, Woronikówka czy Zakole. 

Rezerwat "Bobry w...

Rezerwat "Sine Wiry",...

Gołoborze, fot....

SIEDLISKA PRZYRODNICZE

Bieszczady uznawane są za szczególnie cenne obszary ochrony siedlisk przyrodniczych, zwłaszcza leśnych i połoninowych. 

Największą powierzchnię zajmują żyżne buczyny, wśród których dominuje buczyna typowa o runie z żywcem gruczołowatym, żywokostem sercowatym, przytulia wonną i nerecznicą samczą. Tam gdzie gleby są żyźniejsze i wilgotniejsze, spotykamy płaty buczyny z misiącznicą trwałą lub z czosnkiem niedźwiedzim. Szeroko rozpowszechnione są również kwaśne buczyny górskie. Bardzo cennymi siedliskami, ze względu na naturalny charakter, są zajmujące niewielkie powierzchnie jaworzyny na stromych stokach i zboczach. W dolinach rzek i potoków wykształciły się łęgi olchowe i wierzbowe, przede wszystkim znana z Karpat nadrzeczna olszyna górska. Dobrze zachowane fragmenty olszyn występują w dolinie Terebowca (Ustrzyki Górne), Wołosatego (Pszczeliny) czy Strwiąża (Brzegi Górne). Z bieszczadzkimi połoninami związane są wysokogórskie borówczyska bażynowe. Zajmują niewielkie powierzchnie na szczytach połonin i półkach skalnych w rejonie Krzemienia, Halicza, Rozsypańca, Tarnicy, Bukowego Berda i Szerokiego Wierch. Nie mniej cenne są ziołorośla górskie, które w Bieszczadach występują jako zespół kwiecistych ziołorośli połoninowych z pełnikiem europejskim (Połonina Wetlińska, Krzemień) i ziołorośla z ciemiężycą białą (Rozsypaniec). Do innych cennych siedlisk należą świeże łąki użytkowane ekstensywnie, powstałe w wyniku wykarczowania w przeszłości lasów liściastych, silnie związane z regularnym użytkowaniem kośnym. Należą do nich górskie łąki mietlicowe i podgórskie łąki rajgrasowe.

Buczyna, fot. M.Jedynak

Bieszczadzkie łąki, fot....

Bieszczadzkie łąki, fot....

FLORA

W związku z dużnicowaniem wysokościowym flora tego terenu jest bogata zarówno w gatunki wysokogórskie, jak i reglowe.

Oprócz wielu pospolitych gatunków mchów stwierdzono tu dwa gatunki bardzo rzadkie i zagrożone w kraju: widłoząb zielony oraz bezlist okrywowy. Wyspecjalizowane gatunki mchów z grupy torfowców tworzą bardzo cenne torfowiska wysokie zlokalizowane w dolinie górnego Sanu i Wołosatki. Ciekawym gatunkiem paproci jest języcznik zwyczajny, który porasta kamieniste zbocza cienistych lasów reglowych. W olszynach nad potokami występuje pióropusznik strusi (np. w dolinie potoku Terebowiec w Bieszczadzkim PN). Wczesną wiosną w lasach reglowych pojawiają się kobierce typowych dla buczyn gatunków, takich jak: żywiec gruczołowaty, żywokost sercowaty, marzanka wonna. Na wilgotnych łąkach i olszynach nad potokami zakwita knieć błotna. Z kolei latem polany leśne i połoniny ukwieca fioletowa goryczka trojeściowa. 

Goryczka trojeściowa,...

Pióropusznik strusi,...

Bezlist okrywowy, fot....

Podczas leśnych wędrówek możemy natrafić na zwarte łany czosnku niedźwiedziego, o liściach kojarzących się z konwaliami. Występuje on w dolinach potoków oraz w żyżnych lasach bukowych. Licznie występuje na tym terenie wschodniokarpacka odmiana śnieżycy wiosennej o dwóch kwiatach na wspólnej łodyżce. Zakwita ona, zanim jeszcze stopnieje śnieg. Zwarte łany tego gatunku występują zarówno w lasach bukowych, olszynach nad potokami (np. Terebowiec, Wołosaty), jak i na łąkach nad Sanem. Z gatunków rzadkich i zagrożonych warto wymienić dzwonek piłkowany - endemit ogólnokarpacki, oraz tocję karpacką - gatunek wschodniokarpacki. Dzwonek występuje na stanowiskach słonecznych, od 700 m n.p.m. po najwyższe szczyty. Tocję spotkać można na żyznych, wigotnych glebach nad potokami oraz w obszarach źródliskowych na zboczach połonin. Obydwa gatunki maja w Bieszczadach najliczniejsze populacje w kraju. Interesująca jest też występująca tutaj flora wschodniokarpacka. Do najciekawszych gatunków należą: goździk skupiony, fiołek dacki oraz lulecznica kraińska.

Czosnek niedźwiedzi,...

Goździk skupiony, fot....

Fiołek dacki, fot....

FAUNA

Zróżnicowanie geomorfologiczne, klimatyczno-siedliskowe i wysokościowe oraz wysoki stopień zalesienia sprawiają, że Bieszczady zasiedla nie tylko bogata fauna puszczańska, ale również gatunki górskie, wysokogorskie, górnoreglowe, ciepłolubne i pochodzenia tajgowego. 

Najliczniejszymi przedstawicielami ssaków kopytnych są jeleń szlachetny i sarna. Jeleń, który bardziej niż sarna związany jest z dużymi kompleksami leśnymi, liczniej występuje w Bieszczadach. To co nadaje faunie bieszczadzkiej szczególnego znaczenia w całym paśmie Karpat, to występowanie najliczniejszych populacji dużych drapieżników: niedźwiedzia, wilka i rysia oraz drugiej co do wielkości (po Puszczy Białowieskiej) populacji żubra. 

Sarna, fot....

Żubr, fot. J.Szarek

Jelenie, fot....

Region najliczniej zasiedlaja ptaki środowisk leśnych. Do najbardziej typowych związanych z lasami bogatymi w starodrzewia nalezą: myszołów, puszczyk, puszczyk uralski, dzięcioł duży, dzięcioł czarny, kruk, sójka, śpiewak i kwiczoł. Stopniowo wzrasta liczebność bociana czarnego. Do charakterystycznych gatunków zasiedlających łąki i pastwiska należą pokląskwa i gąsiorek. Do najbardziej typowych ptaków rzek i potoków górskich należy pluszcz i pliszka górska. Z rzadkich i zagrożonych gatunków Puszczę Karpacką zasiedlają naliczniejsze w kraju populację orła przedniego, orlika krzykliwego i puszczyka uralskiego. Z alpejskich gatunków ptaków bieszczadzkie połoniny zasiedla siwerniak i płochacz halny. Z ornitofauny ciepłolubnej bieszczadzkie świetliste buczyny zasiedla muchołówka białoszyja, a z gatunków pochodzenia tajgowego - jarząbek. 

Puszczyk uralski, fot....

Pokląskwa, fot....

Orzeł bielik, fot....

Do najczęściej spotykanych gadów należą zaskroniec zwyczajny i żmija zygzakowata, charakteryzujące się szerokim spektrum siedlskowym. Z rzadkich i zagrożonych węży występuje tu gniewosz plamisty i wąż Eskulapa, którego w Bieszczadach przebiega północna granica jego występowania. Do jednych z najliczniej występujących płazów w tej części Karpat, a zarazem rzadkich w skali kraju, należą kumak górski i traszka karpacka. Z wilgotnymi lasami liściastymi, zwłascza bukowymi sąsiadującymi z czystymi potokami, związany jest nasz największy płaz ogoniasty - salamandra plamista. 

Żmija zygzakowata, fot....

Salamandra plamista,...

Kumak

W lasach spotykam pięknie ubarwione mieniaki: tęczowiec i strużnik - motyle dzienne, czesto przesiadujące na leśnych drogach, w sąsiedztwie kałuż. Cenna grupę motyli stanowią modraszki, które w Bieszczadach reprezenotwane sa przez 35 gatunków. Z bieszczadzkimi lasami związany jest również rzadki motyl nocny - krasopani hera. Z rzadkich i zagrożonych gatunków owadów występują tu także dwa duże gatunki chrząszczy: biegacz urozmaicony i biegacz Zawadzkiego. Żyzne buczyny karpckie są ostoją wielu wyspecjalizowanych siedliskowo gatunków owadów. Nadobnica alpejska potrzebuje do rozrodu starych buków. Z nadrzecznymi olszynami związany jest największy krajowy ryjkowiec - rozpucz lepiężnikowiec. 

Rozpucz lepiężnikowiec

Nadobnica alpejska

Modraszek ikar