KONCEPCJA KORYTARZY EKOLOGICZNYCH 

     W ostatnich latach nastąpiła zasadnicza zmiana w podejściu do ochrony przyrody. Tradycyjnie ochrona przyrody opierała się na ochronie gatunkowej i obszarowej (Jędrzejewska i Jędrzejewski, 2009). Ochrona gatunkowa polega na nadaniu specjalnego statusu ochronnego wybranym, często rzadkim lub zagrożonym wyginięciem gatunkom zwierząt, roślin lub grzybów. Natomiast ochrona obszarowa zakłada wyznaczanie i objęcie ochroną niewielkich, najlepiej zachowanych miejsc lub elementów przyrody, np. w formie parków narodowych czy rezerwatów przyrody (Jędrzejewska i Jędrzejewski, 2009).

     Najnowsze badania dotyczące funkcjonowania gatunków i ekosystemów wskazały, że takie podejście w ochronie przyrody jest niewystarczające. Niejednokrotnie potrzeby życiowe wielu gatunków są znacznie większe od powierzchni parków narodowych, rezerwatów przyrody czy innych form ochrony przyrody. Potwierdzają to m.in. badania genetyczne, dzięki którym zauważono, że fragmentacja i izolacja siedlisk ma wpływ nie tylko na liczebność organizmów, ale także na różnorodność genetyczną populacji zwierząt i roślin. Ponadto udowodniono, że wiele populacji zwierząt może dobrze funkcjonować nawet w małych skupieniach, jeśli tylko zachowana jest łączność między nimi i może dochodzić do wymiany genów (Jędrzejewska i Jędrzejewski, 2009). Dlatego coraz częściej podkreśla się potrzebę ochrony nie tylko wybranych gatunków czy obszarów, ale ochronę bioróżnorodności (na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym). Taka ochrona jest możliwa tylko poprzez zachowanie sieci ekologicznej, rozumianej jako układ obszarów węzłowych powiązanych ze sobą korytarzami ekologicznymi.

Tropienia długodystansowe, fot. Agnieszka Nowak 

     Korytarz ekologiczny można rozumieć dwojako. Z jednej strony jest to szlak migracji zwierząt, roślin czy grzybów. Jest to tzw. podejście funkcjonalne (populacyjne), w którym zwracamy uwagę przede wszystkim na funkcję, jaką pełni korytarz ekologiczny. Zwierzęta przemieszczają się, wybierając trasy, które są dla nich najdogodniejsze i dzięki którym spełniają aktualne potrzeby (np. żywieniowe) oraz wymagają od nich najmniejszego nakładu energii. Korytarz ekologiczny może być też rozpatrywany jako pewien element w strukturze krajobrazu, charakteryzujący się najczęściej wydłużonym, liniowym kształtem (np. dolina rzeki, zadrzewienia śródpolne), który wyróżnia się spośród otaczającego terenu. Często taki korytarz łączy ze sobą większe płaty lasów (Ryc. 1). W tym wypadku korytarz ekologiczny jest szerszym pojęciem. Służy nie tylko przemieszczaniu się różnych gatunków zwierząt czy roślin, ale funkcjonuje także jako element przyrody nieożywionej, umożliwiając przemieszczanie się energii i materii, np. w korycie rzeki (Richling i Solon, 2011).

      Obecnie korytarze ekologiczne najczęściej wyznacza się dla zwierząt, głównie dużych ssaków, traktując je jako tzw. gatunki wskaźnikowe lub parasolowe (Jakimiuk i in., 2011). Zakłada się przy tym, że jeśli duże ssaki będą w stanie pokonać pewien odcinek drogi, to gatunki również sobie poradzą. Takie korytarze można wyznaczać metodami bezpośrednimi i pośrednimi. Bezpośrednie metody polegają na zbieraniu w terenie danych dotyczących przemieszczania się zwierząt, m.in. na podstawie tropień czy telemetrii (montowania odbiorników GPS wybranym osobnikom). Natomiast w metodach pośrednich stosuje się modelowanie komputerowe w oparciu o techniki GIS, w którym przetwarza się informacje o strukturze krajobrazu i preferencjach danego gatunku do wykorzystywania pewnych określonych obszarów, np. lasów czy zadrzewień. Im więcej danych posiadamy, zarówno tych bezpośrednich zdobytych w terenie, jak i tych uzyskanych pośrednio, tym lepiej możemy wyznaczyć obszary, które zwierzęta wybierają jako drogi swoich migracji. Dzięki temu możemy też lepiej chronić te obszary.

 Ryc. Różne kategorie elementów krajobrazu wpływające na możliwość przemieszczania się zwierząt:  A - płaty lasu, B - zalesione doliny (korytarze), C - zadrzewienia śródpolne  (korytarze), D - ciągła zabudowa wzdłuż drogi (bariera ekologiczna), żródło: Google Earth

ZAGROŻENIA DLA FUNKCJONOWANIA KORYTARZY

     W ostatnich latach coraz częściej podkreśla się znaczenie ochrony korytarzy ekologicznych. Wynika to nie tylko z dynamicznego rozwoju nauki o funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego i lepszego zrozumienia procesów mających wpływ na ochronę przyrody (Jędrzejewska i Jędrzejewski, 2009), ale wymogły to także współczesne przemiany zachodzące w środowisku. Jednym z kluczowych zagrożeń dla funkcjonowania korytarzy jest postępująca fragmentacja środowiska związana ze wzrostem powierzchni zabudowy i gęstości infrastruktury liniowej (m.in. drogi, linie kolejowe). Fragmentacja środowiska w coraz większy sposób ogranicza naturalne siedliska zwierząt i roślin oraz możliwości migracji między nimi.

                                          Migracje zwierząt przez drogi, fot. Ewa Wydrzyńska-Scelina, Zenon Wojtas

     Główne zagrożenia dla funkcjonowania korytarzy to:

• rozwój sieci transportowej, zwłaszcza bez odpowiednich rozwiązań infrastrukturalnych (np. przejść i przepustów dla zwierząt) na odcinkach o dużym natężeniu ruchu);
• chaotyczna zabudowa obszarów podmiejskich i wiejskich, często lokalizowana w bliskiej odległości od lasów;
• budowa obiektów przemysłowych, centrów handlowych, logistycznych i magazynów daleko poza obszarem zabudowanym, wzdłuż głównych dróg;
• budownictwo w bezpośredniej bliskości cieków wodnych i dolin;
• niewłaściwa zabudowa i regulacja koryt rzecznych, uniemożliwiająca migrację zwierząt;
• rozwój budownictwa rekreacyjnego i hałaśliwych form rekreacji.

     Spośród głównych zagrożeń dla funkcjonowania korytarzy należy wyróżnić zmiany użytkowania ziemi, w ostatnich latach związane przede wszystkim z suburbanizacją terenów podmiejskich oraz wiejskich, czyli zwiększaniem się terenów zabudowanych, często kosztem obszarów rolniczych. Urbanizacja prowadzi do utraty przestrzeni przyrodniczej i fragmentacji środowiska. Utrudnieniem są nie tylko same budynki, ale także ogrodzenia stawiane wokół posesji. Najgroźniejszym zjawiskiem jest „niekontrolowana” suburbanizacja, czyli sytuacje, w których nowa zabudowa powstaje bez odpowiednich planów zagospodarowania, często na podstawie jednostkowych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w których pomija się kompleksowe ekspertyzy czy analizy środowiskowe.

     Ponadto polityka przestrzenna gmin prowadzona w oparciu o istniejące przepisy planowania przestrzennego nie zawsze gwarantuje, że nowo powstająca zabudowa nie będzie negatywnie wpływała na środowisko. W wielu raportach (m.in. Śleszyński i in., 2012; Kowalewski i in., 2014) wskazano, że w Polsce jest za mało miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, natomiast te istniejące przeznaczają pod zabudowę zbyt duże tereny, co często prowadzi do jej rozpraszania. Nieodpowiednio zaplanowana zabudowa staje się barierą ekologiczną, prowadzi do fragmentacji środowiska oraz ogranicza powierzchnię siedlisk i żerowisk zwierząt.

     Nieodłącznym elementem rozwoju i rozbudowy nowych obszarów jest rozwój sieci drogowej oraz kolejowej. Drogi o dużym natężeniu ruchu i linie kolejowe, zaprojektowane bez odpowiednich przejść i przepustów dla zwierząt, utrudniają lub wręcz uniemożliwiają migracje wielu gatunkom. Największymi barierami są odcinki autostrad, dróg ekspresowych i linii kolejowych, które są grodzone siatkami ochronnymi (na podstawie wyników projektu można stwierdzić, że większość dróg na obszarze projektu nie stanowi w chwili obecnej bariery dla zwierząt, z wyjątkiem drogi krajowej 28 i S19). Ogrodzenia stawiane są dla zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, ale powodują powstanie bariery, która całkowicie uniemożliwia przemieszczanie w poprzek drogi i wymusza ruch wzdłuż barier. Dużym zagrożeniem i utrudnieniem dla przemieszczania się zwierząt są różnego typu sztuczne modyfikacje rzeźby terenu (nasypy, rowy itp.). Ponadto szlaki komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu dzielą nie tylko miejsca, gdzie migrują zwierzęta, często przecinają także ich siedliska, np. duże kompleksy leśne (Forman i in., 2009). Dużą barierą jest także zwarta zabudowa wzdłuż dróg, która często uniemożliwia migracje zwierząt na szerokości nawet kilkudziesięciu kilometrów.

     Wszystkie te działania prowadzą do fragmentacji środowiska, stanowiącej największe zagrożenie dla trwałości populacji wielu gatunków. Ponadto fragmentacja i izolacja siedlisk powoduje obniżenie całkowitej liczebności populacji, spadek zmienności genetycznej i obniżenie możliwości przystosowawczych danej populacji (Jędrzejewski i Jędrzejewska, 2009). W konsekwencji może to doprowadzić do spadku bioróżnorodności. Dlatego też korytarze ekologiczne jako formy łączące obszary cenne przyrodniczo i zapewniające ciągłość ekologiczną mają szczególne znaczenie.

                                                     

SPOSOBY OCHRONY KORYTARZY EKOLOGICZNYCH

     Ochrona korytarzy ekologicznych jest możliwa przez różnego rodzaju działania. Wśród nich można wyróżnić działania, które są konieczne dla prawidłowego funkcjonowania korytarzy ekologicznych. Skupiają się one na łagodzeniu skutków fragmentacji środowiska i zmniejszają negatywne oddziaływanie barier, m.in. poprzez:

• budowę na drogach o dużym natężeniu ruchu przejść dla zwierząt oraz przystosowanie infrastruktury drogowej (mosty, przepusty pod drogami) do migracji różnych gatunków zwierząt;
• odpowiednie zarządzanie korytarzami ekologicznymi (w tym ochrona przed zabudową) poprzez uwzględnianie ich przebiegu oraz wymogów ochronnych w planowaniu przestrzennym na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym;
• planowanie zwartej zabudowy miast i wsi w celu zapobiegania rozproszeniu zabudowy.

     Ponadto w ramach działań wspomagających funkcjonowanie korytarzy można wyróżnić m.in.:

• zalesianie obszarów rolnych w ramach realizacji programów zwiększania lesistości związanych z gospodarką leśną oraz rozwojem i przekształcaniem terenów wiejskich;
• zachowanie charakterystycznych elementów liniowych w danym krajobrazie, np. miedz i zadrzewień śródpolnych;
• zachowanie drzew i zadrzewień wzdłuż cieków i zbiorników wodnych (jeśli nie koliduje to z działaniami na rzecz ochrony przeciwpowodziowej).

     Ochrona korytarzy ekologicznych powinna rozpoczynać się już na etapie planowania i lokalizowania inwestycji. Pozwoli to na zapobieganie późniejszym konfliktom, a także ograniczy konieczność podejmowania kosztownych działań w przyszłości, które służyłyby odbudowaniu utraconej ciągłości ekologicznej. Współcześnie wiele inwestycji zagraża lub potencjalnie może zagrażać funkcjonowaniu korytarzy ekologicznych. Jednak w większości przypadków możliwa jest ich realizacja przy jednoczesnym zminimalizowaniu negatywnych skutków dla środowiska, w tym także dla korytarzy ekologicznych.

     Ponadto w przypadku lokalizowania nowych czy modernizowania istniejących dróg o dużym natężeniu ruchu należy uwzględnić przejścia czy przepusty dla zwierząt. Należy pamiętać, że takimi działaniami chronimy nie tylko zwierzęta, ale także ludzi. Wtargnięcie dużych zwierząt na drogę jest niebezpieczne dla kierujących pojazdami, dlatego ochrona i działania sprzyjające funkcjonowaniu korytarzy ekologicznych to inwestycja także w nasze bezpieczeństwo.

                                                       

Przykład przejścia dla zwierząt w województwie podkarpackim, fot. Piotr Gibowicz/GDDKiA

 

STATUS PRAWNY OCHRONY KORYTARZY EKOLOGICZNYCH W POLSCE

     W Polsce korytarze ekologiczne nie podlegają bezpośredniej ochronie prawnej. W ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. korytarz ekologiczny definiowany jest jako obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów (art. 5, pkt 2 u.o.p.). Nie wskazano jednak ani sposobu wyznaczania granic korytarzy, ani ich funkcji pozamigracyjnych, ani też zasad ochrony. Spośród dziesięciu form ochrony przyrody w Polsce żadna bezpośrednio nie dotyczy korytarzy ekologicznych. Można znaleźć jedynie zapisy pośrednio dotyczące korytarzy.

     Jedną z form ochrony przyrody, która mogłaby służyć ochronie korytarzy ekologicznych jest obszar chronionego krajobrazu (OChK). Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody OChK obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych (art. 23, ust. 1 u.o.p.). Nie ma jednak jednolitych kryteriów wyznaczania tej formy ochrony przyrody, szczególnie w odniesieniu do korytarzy ekologicznych. Ponadto, obszary chronionego krajobrazu posiadają jeden z najniższych reżimów ochronnych, a zakazy, jakie mogą obowiązywać w ich granicach, mają charakter fakultatywny (art. 24 u.o.p.). Oznacza to, że sejmik województwa, ustanawiając taką formę ochrony przyrody, może wybrać tylko kilka zakazów spośród listy przedstawionej w ustawie. Dlatego nie są one wystarczające dla zapewnienia drożności korytarzy ekologicznych (Solon, 2005). OChK zajmują niekiedy bardzo duże powierzchnie. W 2014 r. było 385 takich obszarów, które zajmowały 22,7% powierzchni kraju (Bochenek i in., 2015). Zarządzanie tymi obszarami jest więc bardzo trudne i na tak dużej powierzchni mało realne i często nieskuteczne.

     Kolejną formą ochrony przyrody, w której pojawia się odniesienie do korytarzy ekologicznych, jest sieć obszarów Natura 2000. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z 2004 r. obszary Natura 2000 powinny cechować się integralnością, czyli spójnością czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których zaprojektowano lub wyznaczono obszar Natura 2000 (art. 5 u.o.p.). W planie ochrony dla obszaru Natura 2000 określa się działania ochronne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 (art. 29, ust. 3 u.o.p.). Zakres działań ochronnych może obejmować w szczególności m.in. utrzymanie korytarzy ekologicznych łączących obszary Natura 2000 (art. 29, ust. 9, pkt. 2 u.o.p.). Należy przy tym dodać, że w ramach ochrony obszarów Natura 2000 zabrania się podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, a szczególnie zabrania się działań mogących m.in. pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami (art. 33, ust. 1, pkt. 3 u.o.p.). Tym samym można wykorzystać sieć obszarów Natura 2000 w celu ochrony korytarzy ekologicznych. Niestety, wobec braku jednej, obowiązującej w całej Polsce, sieci łączącej obszary Natura 2000, twórcy planów ochrony zmuszeni są każdorazowo sami wyznaczać połączenia z najbliższymi obszarami Natura 2000. Może to prowadzić do niespójności pomiędzy obszarami, jeśli plany dla sąsiadujących obszarów wyznaczały różne zespoły autorskie.

     Innym instrumentem prawnym, który można wykorzystać do ochrony korytarzy ekologicznych są oceny oddziaływania na środowisko (zarówno strategiczne oceny oddziaływania na środowisko dotyczące dokumentów, jak i oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz obszar Natura 2000). Działanie tych instrumentów uregulowane jest w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko3. Za każdym razem przy podejmowaniu decyzji należy wziąć pod uwagę wpływ danego przedsięwzięcia lub dokumentu na obszary Natura 2000.

     Należy przy tym pamiętać, że nieodłącznym elementem prawidłowego funkcjonowania obszarów Natura 2000 jest ich integralność i spójność w ramach całej sieci. Zatem każde działanie, które może prowadzić do przerwania połączenia obszarów Natura 2000, powinno być wykluczone lub zminimalizowane poprzez wprowadzenie kompensacji przyrodniczej, odpowiadającej stracie i zniszczeniom w środowisku.

     W Polsce nie ma jednolitej dla całego kraju sieci korytarzy łączących obszary Natura 2000, która posiadałaby sankcję prawną i mogłaby stanowić punkt odniesienia dla opracowywania dokumentów planistycznych czy wydawania decyzji środowiskowych. Realizacja zapisów służących ochronie integralności i spójności sieci obszarów Natura 2000 czy innych form ochrony przyrody jest w praktyce bardzo trudna.

                                           

Lasy Puszczy Karpackiej, fot. Małgorzata Jedynak

 

REKOMENDACJE DLA WŁADZ SAMORZĄDOWYCH

     Zapewnienie skutecznej ochrony korytarzy ekologicznych wiąże się ściśle z planowaniem przestrzennym. Niestety, w przepisach związanych z planowaniem przestrzennym brak jest bezpośrednich zapisów regulujących ochronę korytarzy ekologicznych (Bernatek, 2011; Bernatek i Jakiel, 2014). Nie oznacza to jednak, że nic w tym zakresie nie można zrobić. Realizacja ochrony korytarzy jest możliwa poprzez uwzględnianie ich w dokumentach planistycznych i tym samym wprowadzenie odpowiednich zasad regulujących sposób zagospodarowania i użytkowania tych terenów.

     W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 20304, która określa cele i kierunki polityki przestrzennej na poziomie krajowym, podkreślono, że do 2030 r. powstanie spójna, hierarchiczna sieć węzłów i korytarzy ekologicznych, stanowiąca część sieci kontynentalnej. Powstanie ona w wyniku zespolenia funkcjonalnego obszarów Natura 2000 i innych form ochrony przyrody w Polsce. Podkreślono hierarchiczność sieci korytarzy zgodnie z hierarchią planowania przestrzennego. Na poziomie kraju sieć ekologiczna ma uwzględniać główne korytarze lądowe o znaczeniu ponadkrajowym (bałtycko-pojezierny, wyżynny i górski, łączące się z korytarzami dolin dużych rzek Polski), a system ma być uszczegóławiany na poziomie regionalnym i lokalnym zgodnie z potrzebami zachowania spójności sieci ekologicznej kraju (KPZK 2030, s. 56). Tym samym kształtowanie spójnej sieci ekologicznej wpisano w jedno z zadań samorządów gminnych i wojewódzkich, które prowadzą politykę przestrzenną na swoim terenie.

     Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. organy samorządu wojewódzkiego zobowiązane są do sporządzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa (pzpw; art. 38 u.p.z.p.). W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju (art. 38, ust. 4 u.p.z.p.). Natomiast na poziomie lokalnym samorządy gminne zobowiązane są do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (suikzp; art. 9 u.p.z.p.), w którym zobowiązane są do uwzględnienia ustaleń pzpw (art. 11, pkt. 4, 6 u.p.z.p.). Tym samym samorządy wojewódzkie i gminne na mocy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz obowiązującej KPZK 2030 powinny w swoich planach (pzpw, suikzp) uwzględniać sieć korytarzy ekologicznych, przyczyniając się do ich ochrony.

     Ponadto ważnym dokumentem, w którym powinno się uwzględniać korytarze ekologiczne, jest opracowanie ekofizjograficzne. Ekofizjografia jest stałym elementem towarzyszącym procedurze planistycznej i sporządzana jest dla wszystkich dokumentów planistycznych na szczeblu wojewódzkim i gminnym (art. 72, pkt. 5 u.p.o.ś.). Opracowanie ekofizjograficzne jest dokumentem, który charakteryzuje poszczególne elementy przyrodnicze i ich wzajemne powiązania na obszarze objętym studium lub planem. W ramach opracowania sporządza się

analizy i oceny dotyczące struktury i funkcjonowania środowiska dla danego obszaru pod kątem możliwości rozwoju i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania. Wynikiem analiz jest wskazanie terenów, których użytkowanie i zagospodarowanie, z uwagi na cechy zasobów środowiska i ich rolę w strukturze przyrodniczej obszaru, powinno być podporządkowane potrzebom zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania różnorodności biologicznej7. W związku z tym wyznaczenie przebiegu korytarzy ekologicznych powinno stanowić stały element informacji przyrodniczej w tego typu opracowaniach. Następnie planiści wraz z urzędnikami powinni wdrożyć zapisy z ekofizjografii w planach, a później w praktyce.

     W ostatnich latach powstają projekty eksperckie, których celem jest sporządzenie sieci korytarzy ekologicznych dla wybranych obszarów w Polsce (np. Program ochrony Północnego Korytarza Ekologicznego; Lewandowski i in., 2015). Projekty te dotyczą obszarów o szczególnych potrzebach w zakresie ochrony korytarzy ekologicznych i służą temu, by władze samorządowe i planiści mieli źródło informacji o uszczegółowionych korytarzach ekologicznych w danym regionie/województwie.

                                       

Prace nad mapą korytarzy migracyjnych zwierząt, fot. Agnieszka Nowak

PREZENTACJA PRZYKŁADÓW DOBRYCH PRAKTYK W ZAKRESIE OCHRONY KORYTARZY EKOLOGICZNYCH

     W obecnej sytuacji prawnej ochrona korytarzy ekologicznych w Polsce nie należy do zadań łatwych. Jednak istnieją już takie miejsca, gdzie dostrzeżono potrzebę i korzyści płynące z ochrony sieci ekologicznej. Dobrym przykładem jest województwo pomorskie, gdzie od 2013 r. Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego opracowuje „Studium korytarzy ekologicznych w województwie pomorskim – dla potrzeb planowania przestrzennego” (Bezubik i in., 2014). Dzięki temu podjęto realizację założeń Strategii rozwoju województwa pomorskiego, gdzie jednym z celów strategicznych jest osiągnięcie atrakcyjnej przestrzeni, a celem operacyjnym jest dobry stan środowiska. Ponadto w 2014 r. przystąpiono do sporządzenia nowego planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego oraz obszaru metropolitalnego Trójmiasta. Studium korytarzy ekologicznych ma stanowić podstawę merytoryczną do przedstawienia zagadnień przyrodniczych związanych z ciągłością ekologiczną w przygotowywanym planie wojewódzkim. Obecnie dokument ten jest w trakcie konsultacji.

     Celem autorów opracowania było zaproponowanie optymalnego systemu korytarzy ekologicznych, dla których celowe jest wskazanie potrzeb i możliwości ich kształtowania i ochrony, realizowanej w ramach planowania przestrzennego. O kompleksowym podejściu Autorów opracowania świadczy wyznaczenie nie tylko korytarzy dla zwierząt lądowych (głównie dużych ssaków), ale także dla ptaków i nietoperzy oraz dla gatunków wodnych. Co więcej, dokonano hierarchizacji wyznaczonych korytarzy, wpisując wyznaczoną sieć w system korytarzy krajowych (w odniesieniu do projektu IBS PAN). Podkreślono, że doprecyzowanie lokalnych korytarzy leży w gestii każdej gminy. W opracowaniu nie wyznaczono bowiem obiektów lokalnych, łączących fragmenty zaprojektowanej sieci regionalnej z drobnymi strukturami naturalnymi (np. płaty leśne, tereny podmokłe, zbiorniki wodne i użytki zielone). Takie rozwiązanie jest konsekwencją przyjęcia założenia o tworzeniu sieci w skali regionu na potrzeby planowania regionalnego.

     Projekt studium korytarzy ekologicznych województwa pomorskiego jest dobrym przykładem kompleksowego podejścia do ochrony korytarzy ekologicznych na poziomie regionalnym. Poprzez odwołanie się do sieci krajowej (IBS PAN) zapewniono spójność sieci w skali krajowej, a dzięki uszczegółowieniu na poziomie regionalnym studium stanowi dobre narzędzie dla planowania regionalnego. Jednocześnie dostarczono samorządom gmin województwa pomorskiego gotowy dokument, do którego można się odwołać i który można uszczegóławiać na poziomie lokalnym bez obawy o spójność swojej sieci w skali regionu czy kraju.

 

Anita Bernatek - Jakiel, Michał Jakiel 

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pliki do pobrania

bibliografia.pdf