NIEDŹWIEDŹ BRUNATNY Ursus arctos  

Trudno wyobrazić sobie Karpaty bez największego ssaka drapieżnego – niedźwiedzia brunatnego. Obserwacja niedźwiedzi w terenie jest niezwykle trudna ze względu na skryty tryb życia i rozległość ich areałów życiowych. Poszczególne tropy, ślady żerowania lub gawry są zazwyczaj wykrywane przypadkowo.

Liczebność

W Polsce niedźwiedzie występują tylko w Karpatach. W polskiej części Karpat wyróżniono 5 ostoi niedźwiedzia brunatnego: Beskid Żywiecki; Tatry; Beskid Sądecki, Gorce i Pieniny; Beskid Niski oraz Bieszczady. Na podstawie szacunków wykonywanych corocznie przez jednostki Lasów Państwowych, na obszarze 53 4818 ha objętych projektem żyje niemal 200 niedźwiedzi.

Opis gatunku

• Masa ciała: 140–190 kg                                                                            
• Długość ciała: 160–220 cm
• Wysokość w kłębie: 92–135 cm
• Dymorfizm płciowy: zaznaczony, samce są większe od samic                                                 
• Odżywianie: mięsożerca, drapieżnik
• Tryb życia: samotniczy
• Długość życia: 30–40 lat

Biologia i ekologia

Niedźwiedź brunatny jest typowym gatunkiem prowadzącym samotniczy tryb życia. Dojrzałość płciowa osiągana jest w wieku od 2,5 do 4 lat. Niedźwiedzie mają okres godowy zwykle raz w roku, od początku maja do początku lipca. Samice w wieku rozrodczym kopulują z kilkoma partnerami, co może powodować, że każde z młodych tej samej matki ma innego ojca. Młode rodzą się w gawrze podczas snu zimowego (XII-III). W miocie może być od 1 do 3 młodych, rzadko więcej. Aż do momentu uzyskania samodzielności opiekuje się nimi wyłącznie matka. Niedźwiedzie aktywne są na obszarach bezludnych głównie w dzień, na terenach o dużym zaludnieniu żerują i przemieszczają się najczęściej wczesnym rankiem i wieczorem oraz w nocy. Okres normalnej aktywności i żerowania tego gatunku przypada na wiosnę i lato. Jesienią niedźwiedzie intensywnie żerują dla zgromadzenia odpowiedniej warstwy tłuszczu na zimę. Zimę niedźwiedź spędza w gawrze, czyli w dobrze zabezpieczonym legowisku. Sen zimowy niedźwiedzia nie jest pełnym letargiem i zwierzę w każdej chwili może go przerwać i podjąć aktywne życie. Niedźwiedzie są wszystkożerne, zjadają korzenie, kłącza, bulwy, owoce, orzechy i nasiona drzew, bezkręgowce, a także kręgowce. Na obszarach, gdzie żyją w pobliżu ludzkich siedzib, istotnym składnikiem jest pokarm pochodzenia antropogenicznego. Niedźwiedź brunatny jest gatunkiem o ogromnych wymaganiach przestrzennych, ale też dużej umiejętności wykorzystywania różnorodnych siedlisk. Areały samców są zazwyczaj znacznie większe od areałów samic, jedne i drugie nakładają się w mniejszym lub w większym stopniu. Wielkość areałów samców w Bieszczadach szacuje się na 520–1540 km², a samic na 670 km².

Ochrona i zagrożenia

Niedźwiedzie związane są przede wszystkim z lasami. Ze względu na ich ogromne wymagania przestrzenne, powierzchnia kompleksów leśnych powinna być odpowiednio duża. Dlatego też korzystne jest zachowanie rozległych i spójnych kompleksów leśnych, na których istnieje możliwość swobodnego poruszania się drapieżników.

Prawo międzynarodowe

• Dyrektywa Siedliskowa – Załącznik II i IV
• Konwencja Berneńska – Załącznik II, rekomendacja 74
• Konwencja Waszyngtońska (CITES) – Załącznik II
• Rozp. Rady (WE) 338/97 – Załącznik A

Prawo krajowe

• Ochrona gatunkowa – ochrona ścisła – gatunek wymagający ochrony czynnej
• Strefa ochrony okresowej: miejsce gawrowania i obszar w promieniu do 500 m od tego miejsca w terminie 1.11–30.04

Kategoria zagrożenia IUCN

• Czerwona lista IUCN – LC (ang. least concern)
• Czerwona lista zwierząt ginacych i zagrożonych w Polsce (2002) – NT (ang. near threatened)
• Polska czerwona księga (2001) – NT (ang. near threatened)
• Czerwona lista dla Karpat (2003) – EN (w Polsce – EN) (ang. endangered)      

Niedźwiedź brunatny,...

Miejsce odpoczynku...

Trop niedźwiedzia, fot....

Niedźwiedź brunatny,...

Barłóg niedźwiedzia,...

Błotny trop niedźwiedzia...